Główny Szlak Beskidzki imienia Kazimierza Sosnowskiego(GSB) – szlak turystyczny znakowany kolorem czerwonym biegnący od Ustronia w Beskidzie Śląskim do Wołosatego w Bieszczadach.

Jest to najdłuższy szlak w polskich górach, liczący około 496 km długości. Przebiega przez: Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, Gorce, Beskid Sądecki, Beskid Niski oraz Bieszczady. Biegnąc najwyższymi partiami polskich Beskidów, umożliwia dotarcie na: Stożek, Baranią Górę, Babią Górę, Policę, Turbacz, Lubań, Przehybę, Radziejową, Jaworzynę Krynicką, Rotundę, Cergową, Chryszczatą, Smerek i Halicz, a także do miejscowości, takich jak: Ustroń, Rabka-Zdrój, Krościenko nad Dunajcem, Rytro, Krynica-Zdrój, Iwonicz-Zdrój, Rymanów-Zdrój, Komańcza, Cisna, Ustrzyki Górne i in.

Główny Szlak Beskidzki został wytyczony w okresie międzywojennym. Przebieg części zachodniej (Ustroń-Krynica) został zaprojektowany przez Kazimierza Sosnowskiego i ukończono go w 1929 roku. Wschodnia część, według projektu Mieczysława Orłowicza, została ukończona w 1935 i prowadziła aż do Czarnohory, która znajdowała się wówczas w granicach Polski. W latach 1935–1939 nosił imię Józefa Piłsudskiego

WOŁTUSZOWA

Wieś lokowana na prawie wołoskim w 1470 r. jako Valathoslawa. Obecna nazwa utrwaliła się w pierwszej połowie XVI wieku.

Była to wieś łemkowska należąca do dóbr rymanowskich Sienieńskich. Już w połowie XVI wieku posiadała cerkiew parafialną. W 1761 r. podczas wizytacji parafii ks. Stebnicki stwierdza, że cerkiew znajduje się w bardzo złym stanie technicznym. Parafia jest uboga, mała i bez kapłana - w 1748 r. umarł ostatni paroch wołtuszowski. Wkrótce miejscowość przyłączona została do parochii w Desznie. Kolejna drewniana świątynia p.w. Opieki Matki Bożej wzniesiona została w 1899 r. Przetrwała ona zawieruchę II wojny światowej i została rozebrana w 1953 r. Niektóre jej drewniane elementy zostały wykorzystane do remontów obiektów uzdrowiskowych w Rymanowie-Zdroju.

Na terenie wsi działał tartak i młyn wodny. Znajdowała się tu również leśniczówka i mały folwark. Właśnie w nim po śmierci hr. Potockiego zamieszkała założycielka Rymanowa-Zdroju - Anna Potocka. Tak wspomina ona pobyt w Wołtuszowej: „Z wszystkich kat mego wdowieństwa najmilsze mi były ponoć te lata, gdy młodsze dzieci były jeszcze przy mnie, a starsze przyjeżdżały na wakacje w to prześliczne ustronie. Chatynka była maleńka, ale ślicznie urządzona, pełna wonnego ziela i kwiatów, pełna śpiewu i wrzawy mojej siódemki. (…). Miłe były stosunki z wioską, która cieszyła się z naszego wśród niej przebywania. Wójt i wójtowa raniutko czasem wszystkie kąty obeszli, czy nam czego nie potrzeba. Wójt doradzał mi w gospodarstwie, przypominał co zrobić trzeba”.

Przed II wojną światową wieś liczyła 28 gospodarstw i 149 mieszkańców. Po wojnie w czerwcu 1945 r. miejscowych Łemków wywieziono na Ukrainę w okolice Tarnopola. Opuszczone domy zajęli Polacy z okolicznych wsi, których gospodarstwa spłonęły podczas walk w 1944 r. Jednakże 6 stycznia 1946 r. sotnie UPA spaliły miejscowy tartak oraz zabudowania wsi. Od tego czasu wieś jest niezamieszkała.

Dzisiaj po cerkwi nie pozostały żadne ślady oprócz sędziwych lip i dębów otaczających miejsce gdzie niegdyś stała. Stary przycerkiewny cmentarz w 1999 r. został ogrodzony przez Nadleśnictwo Rymanów. Zachowało się na nim sześć zniszczonych, przewróconych nagrobków, w tym jeden z datą 1889 r. Na przełomie października i listopada 2000 r. na cmentarzu postawiono drewniany krzyż. Został on uroczyście poświęcony przez księży Proboszcza Feliksa Paściaka z parafii rzymskokatolickiej w Rymanowie Zdroju i ks. Romana Walawkę z parafii greckokatolickiej w Komańczy.

Obecnie  teren wsi oddano w dzierżawę. Gospodarz ogromnym nakładem pracy wykarczował  zarastające łąki, utwardził drogę oraz wytyczył  ścieżki spacerowe. Prowadzą one śladami dawnych mieszkańców, wśród resztek kamiennych podmurówek,  studni, starych piwnic  i zdziczałych sadów.

W 1996 r. uchwałą Rady Miejskiej w Rymanowie tereny wsi Wołtuszowa zostały przyłączone do miejscowości Rymanów-Zdrój.

W DOLINIE   WISŁOKA

Długość ścieżki: 10 km.

Czas przejścia: 3,5 h

Różnica wys. 250 m

Znakowanie: biało pomarańczowy  kwadrat 10x10 cm (podział kolorów po przekątnej).

Rozlokowana ilość przystanków: 7

Wędrujemy po terenie o dużej różnicy wysokości i trudnym, kamienistym podłożu. Wskazane buty turystyczne.

Ścieżka przyrodnicza  „W dolinie Wisłoka” zlokalizowana jest na obszarze Leśnictwa  Puławy. Trasa ścieżki tworzy pętlę. Rozpoczyna się i kończy w miejscowości Puławy Dolne, wsi położonej w malowniczych terenach o znacznych walorach krajobrazowych i turystycznych, gdzie cisza i spokój oraz gościnność lokalnej ludności sprzyjają wypoczynkowi. Ścieżka jest łatwo dostępna – dojechać do niej można  samochodem , lub rowerem.

Do ścieżki  najłatwiej dojść idąc od strony przystanku w Puławach  Dolnych. Skręcając  w lewo wchodzimy na drogę, która po kilkudziesięciu metrach doprowadza nas do wejścia na  ścieżkę.

1. POCZĄTEK ŚCIEŻKI

Przy drodze głównej znajdujemy dużą tablicę informacyjną, zawierającą mapę oraz sposób oznakowania ścieżki. Po zapoznaniu się z tymi informacjami kierujemy się na ścieżkę, która pnie się w górę. Po drodze mijamy gospodarstwa agroturystyczne, prywatne grunty orne oraz głównie pastwiska. Kamienistą drogą dochodzimy do granicy lasu.

2.  GRANICA LASU POD GRZBIETEM WIERCHU

W tym miejscu na wysokości 540 m, w kierunku północno-zachodnim rozciąga się pierwszy punkt widokowy na dolinę Wisłoka i okoliczne  góry. Widoczne są Wzgórza  Rymanowskie z   dwoma najwyższymi szczytami  Działem (673 m) oraz Kopcem (636 m).

Na zachodzie widoczne jest pasmo Jawornika (761m). Idąc dalej wchodzimy na teren lasu. Mijamy sztuczne odnowienia bukowe wprowadzone pod okapem drzewostanu sosnowego, który był tu posadzony tuż po II wojnie światowej, a teraz stanowi osłonę dla młodego pokolenia drzew. Jest to przykład tzw. „przebudowy drzewostanu”, gdzie gatunki przedplonowe zastępuje się docelowymi gatunkami lasotwórczymi.

W tym przypadku bukowe uprawy leśne, stanowią również element programu zachowania zasobów genowych drzew leśnych i tworzą blok upraw pochodnych. Uważny obserwator wczesną wiosną może dostrzec niewielkie skupiska krokusów (Szafran spiski Crocus scepusiensis).

3. MIĘDZY KICZERĄ A BUKOWICĄ

Pokonując około 1,5 kilometrowy odcinek leśny w drzewostanie sosnowym odnowionym bukiem i jodłą, dochodzimy do łąk nad Puławami Górnymi. W tym miejscu na wysokości 640 m rozciąga się drugi punkt widokowy na otoczenie Puław Górnych. Stąd można dostrzec pasmo Bukowicy (778 m) na południu, Polany (689 m) na wschodzie, a przy pięknej pogodzie widać Doły Jasielsko-Sanockie i Pogórze Strzyżowsko-Dynowskie. W tym też miejscu ścieżka łączy się z czerwonym szlakiem turystycznym prowadzącym z Rymanowa Zdroju do Komańczy oraz zielonym z Moszczańca do Beska. Szlakami tymi kierując się w kierunku północnym można zejść do Puław Górnych. Po drodze mijamy wyciąg krzesełkowy na górze Kiczera (640 m).

4. DRZEWA POMNIKOWE

Bukowica jest rozległym pasmem górskim, pokrytym pięknym lasem bukowo-jodłowym i bukowym zwanym buczyna karpacką. Lasy te występujące na żyznych siedliskach górskich, są charakterystyczne dla piętra regla dolnego Bieszczadów i Beskidu Niskiego. Warto zwrócić uwagę na okazy drzew pomnikowych, które wyróżniają się pokaźnymi rozmiarami w obwodzie: jodła 388 cm, buk 392 cm oraz ciekawym pokrojem pnia i korony.

Wzdłuż ścieżki występują różne gatunki drzew i krzewów oraz liczne ssaki (sarny, jelenie, dziki, okresowo pojawia się niedźwiedź). Z płazów warto wymienić salamandrę plamistą oraz traszkę karpacką.

Na ścieżce nie brak również gadów. Występuje żmija zygzakowata, gniewosz plamisty i zaskroniec.

Spośród roślin można spostrzec wawrzynka wilczełyko (daphne mezereum). Runo leśne jest bogate i urozmaicone. Występuje tu zawilec gajowy (Anemone nemorosa), marzanka wonna (Asperula odorata), miesiącznica trwała (Lunarna rediwiwa), żywiec gruczołowaty (Dentaria glandulosa).

5. REZERWAT „BUKOWICA”

Ścieżka prowadzi wzdłuż granicy rezerwatu leśnego „Bukowica”, utworzonego w 1996 roku, o powierzchni 292,92 ha. Obejmuje on południowo-zachodnią część pasma Bukowicy z kulminacjami Skibce, Zrubań oraz Smokowiska.

Ochronie podlegają naturalne zbiorowiska leśne, wśród których największą część zajmuje buk z domieszką jodły. Południowe stoki wzniesienia zwane „Nad Budryskiem” porasta piękny starodrzew bukowy. W południowej części rezerwatu, na gruntach niegdyś użytkowanych rolniczo, dominują zbiorowiska olszy szarej.

Wśród roślinności runa leśnego i zespołów łąkowo-pastwiskowych występuje blisko 350 gat. roślin naczyniowych, w tym 21 gat. podlegających ochronie prawnej.

6. NAD WERNEJÓWKĄ

Mijając zarastające, śródleśne polany, trasa ścieżki dochodzi do punktu widokowego na dolinę Wisłoka nad Wernejówką.

Na pierwszym planie widać malowniczy przełomowy odcinek doliny Wisłoka między pasmami Jawornika (761 m) i Bukowicy (778 m).

7. PRZEŁOM WISŁOKA

Znajdujemy się w dolinie po dawnej osadzie Wernejówka. Jedynymi pozostałościami po niej są: cerkwisko (miejsce po dawnej cerkwi) i łemkowski cmentarz. Widzimy zielone lasy i łąki oraz zabudowania stadniny koni. Na lewym brzegu Wisłoka widoczne jest kilkunastometrowe skalne urwisko z widocznymi warstwami łupków menelitowych, będące odkrywką fliszu karpackiego. Na brzegach można zobaczyć rosnące kaczeńce (Caltha palustris), podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria).

Ostatni odcinek ścieżki prowadzi z Wernejówki do Puław Dolnych. Idąc prawym brzegiem Wisłoka, potem utwardzoną drogą mijamy parking leśny. Dochodzimy do punktu wyjściowego na ścieżkę w Puławach Dolnych.

ścieżka wytyczona została przez Nadleśnictwo Rymanów.

Tekst: B. Kaczka, W. Krukar, M. Szpiech.

ścieżka przyrodnicza Rymanów-Zdrój

Ścieżka ma za zadanie zapoznanie z walorami przyrodniczymi lasów położonych w leśnictwie Rymanów-Zdrój. Ścieżka ta ukazuje również wpływ człowieka w tym i pracę leśników na wygląd i funkcjonowanie biocenoz leśnych.

Organizacja i bezpieczeństwo przejścia ścieżki:

·         Długość ścieżki – 5,5 km

·         Czas przejścia 2-4 godzin

·         Różnica wzniesień – 160 m

·         Należy posiadać obuwie turystyczne

·         Dzieci poniżej 12 lat pod opieką dorosłych

·         Należy poruszać się wyłącznie po wyznaczonej trasie

1.     HISTORIA RYMANOWA-ZDROJU

Historia Rymanowa-Zdroju związana jest z rodziną Potockich – właścicieli tutejszych dóbr od 1872 r. Podczas wycieczki (16 VIII 1876 r.), hrabia Stanisław Potocki natknął się na obfite źródła mineralne w dolinie Taboru. Odkrycie to umożliwiło utworzenie uzdrowiska. Smakiem wód można rozkoszować się w Pijalni Wód Mineralnych.

2.     TORFOWISKO

Torfowisko to zbiorowisko roślin łąkowo-bagiennych i błotnych, które wytwarza złoże torfu. Torfowiska powstają w obniżeniach terenu i na podłożu trudno przepuszczalnym, w klimacie umiarkowanym i chłodnym. Główne rośliny torfotwórcze wykazują nieograniczony wzrost (części starsze stopniowo obumierają i powiększają pokłady torfu).

Najważniejszą rolę odgrywają mchy, głównie torfowce oraz turzyce, a w niektórych typach torfowisk również krzewiki i wrzosowate. Torfowiska traktowano do niedawna jako nieużytki, dziś docenia się ich ważną rolę w retencji wody (zdolność zatrzymywania wody).

3.     GÓRA ZAMCZYSKA (561 M N.P.M.)

Góra ta dominuje w krajobrazie tej części Beskidu Niskiego zwanego też Wzgórzami Rymanowskimi. Widziana od strony miasta Rymanowa wyróżnia się uskokowymprofilem będącym śladem po wałach grodziska, odmiennym od okolicznych, raczej krągłych szczytów. Nazwa góry oraz podania ludowe mówią o istniejącym tu kiedyś zamku, z którego ruin pobierano później kamień na budowę kościoła parafialnego w Rymanowie.

4.     PUNKT WIDOKOWY

Polanka zlokalizowana na zboczach góry Zamczyska. Otoczeni młodym pokoleniem lasu (zwanym przez leśników młodnikami) możemy rozkoszować się widokiem na kopiec, dolinę Czarnego Potoku, Diablą Górę, położoną na stokach Działu Wołtuszową i Żabią Górę.

5.     MROWISKO

Mrówki żyją gromadnie w gniazdach prowadząc społeczny tryb życia. Mrówki spełniają istotną rolę w ograniczaniu liczebności szkodliwych owadów leśnych, szczególnie w początkowych okresach gradacji. Mrówki stanowią ważne ogniwo w obiegu materii i energii w przyrodzie. Temperatura w mrowisku przez większość roku jest wyższa niż w otoczeniu dzięki procesowi rozkładu cząstek organicznych. Marowisk nie wolno niszczyć!!!

6.     PAPROCIE

Paprocie rosną najczęściej w cienistych lasach, rzadziej na mokrych łąkach. Ścisłej ochronie gatunkowej podlegają: długosz królewski, pióropusznik strusi, podrzeń żebrowiec, języcznik zwyczajny, salwinia pływająca. Ochronie częściowej podlega paprotka zwyczajna. Jednak na trasie ścieżki spotyka się najczęściej naręcznicę samczą.

7.     KOPALNIA

W lasach Beskidu Niskiego można spotkać opuszczone kopalnie, zapadnięte kopanki i rdzewiejące kiwony – pozostałości po eksploatacji ropy naftowej. Ropa znalazła się w centrum zainteresowania dopiero ok. połowy XIX wieku gdy w 1853 r. w aptece Mikolascha we Lwowie Ignacy Łukasiewicz wspólnie z Janem Zehem otrzymali w wyniku destylacji ropy naftę świetlną, która w czasie spalania dawała jasny, nie kopcący płomień. Z uwagi na zagrożenie skażenia wód mineralnych, prace przy wydobyciu ropy w okolicach Rymanowa-Zdroju wstrzymano. Ostateczna likwidacja odwiertu nastąpiła w 1921 r.

8.     DAGLEZJA

Daglezja (jedlica zielona) gatunek który pierwotnie występował w zachodniej części Ameryki Północnej. W środkowej Europie, w okresie przedwojennym właściciele lasów ulegali pewnej „modzie” na nierodzime gatunki drzew leśnych. Obecnie niedopuszczalne jest wprowadzanie obcych gatunków do lasów.

9.     KARMISKO

Duże ssaki występujące w lesie to przeważnie roślinożercy. Zjadają one w dużych ilościach roślinność trawiastą, zioła, krzewinki, pędy i liście krzewów oraz owoce i korę drzew leśnych. W okresie zimowym naturalna baza pokarmowa dla zwierzyny ulega znacznemu zmniejszeniu w stosunku do okresu wegetacji roślin. Dokarmianie zwierzyny karmą przygotowaną przez człowieka ma na celu uzupełnienie niedostatku naturalnego pożywienia i przetrwanie przez zwierzynę zimy w dobrej kondycji. Przy karmisku dla zapewnienia spokoju żerującej zwierzynie nie należy hałasować i płoszyć zwierząt.

10.  SKRZYPY

Nazwa skrzyp pochodzi od tego, iż rośliny te przy ściskaniu skrzypia (błony ich komórek przesycone są krzemionką, przy ściskaniu wydają charakterystyczny dźwięk). Niektóre gatunki skrzypów, jak skrzyp polny, łąkowy i leśny mają znaczenie lecznicze. Skrzyp olbrzymi podlega ścisłej ochronie. Wyjątkowy jest skrzyp olbrzymi, który osiąga wysokość 2 metrów. Jego gatunek jest ściśle chroniony.

11.  LEŚNA KLASA DYDAKTYCZNA

Na jej terenie znajdują się:

·         Punkt wypoczynkowy z ławkami

·         Oznaczone różne gatunki drzew leśnych i krzewów

·         Tablice informacyjne omawiające podstawowe zagadnienia gospodarki leśnej

12.  POLANA HORODZISKA

Nazwa polany Horodziska sygnalizuje osadnictwo grodowe z okresu średniowiecza i może być związana z górą „Zamczyska” u stóp której jest położona. Obrzeżem polany przepływa „Czarny Potok”, którego nazwa wywodzi się od ciemnych łupków pokrywających jego dna i brzegi. W części środkowej polany znajduje się obudowany odwiert wody mineralnej głębokości 600 m. Z rzadkich gatunków roślin będących pod całkowitą ochroną występuje kilka gatunków storczyków oraz zimowit jesienny. W starożytności roślinę tą nazywano colchicum od krainy u podnóża Kałkazu – Kolchidy. Zgodnie z grecką legendą zimowity zakwitły w tym miejscu globu z czarodziejskiego napoju sławnej Medei, którego kilka kropel upadło na ziemię i przemieniło się w różowo – fioletowe kwiaty zimowita. Jego nazwa pochodzi od terminu kwitnienia – kwitnie jesienią – wita zimę.

13.  POLANA WILCZA

Polany leśne z uwagi na połączenie łąki z otaczającym je lasem to szczególnie bogate środowisko flory i fauny. Z rzadkich gatunków roślin będących pod całkowitą ochroną występuje zimowit jesienny i kilka gatunków storczyków. Płazy i gady reprezentowane są na tym stanowisku przez kumaka nizinnego i górskiego, ropuchę szarą, żabę trawną, salamandrę plamistą, padalca, jaszczurkę żyworódkę i zwinkę oraz żmiję zygzakowatą i zaskrońca.

14.  BARWINEK POSPOLITY

Barwinek pospolity (Vinca minor)jest rośliną podlegającą ścisłej ochronie gatunkowej. Występuje w lasach liściastych dębowo-grabowych. Rzadko spotykany na niżu i w niższych położeniach górskich. Jest rośliną trującą, zawierającą alkaloidy, flawonoidy, sole mineralne, kwasy organiczne (mrówkowy, bursztynowy). Wykorzystywany w ziołolecznictwie (obniża ciśnienie, wykazuje działanie przeciwkrwotoczne, działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy). Barwinek kwitnie od marca do maja

15.  WOŁTUSZOWA

Wołtuszowa – wieś lokalizowana na prawie wołoskim w XV wieku. Jedna z pierwszych wzmianek o miejscowości pochodzi z 1470 r. i wymienia wieś Valathoslawa, należącą do dóbr rymanowskich. Wieś zamieszkiwała ludność łemkowska trudniąca się rolnictwem. W 1935 r. Wieś liczyła 158 grekokatolików. Ludność wsi została przesiedlona w ramach „Akcji Wisła” na Ukrainę, a zabudowania wsi zostały spalone. Cerkiew z 1899 r. pw. Opieki NMP została rozebrana w 1953 r. Łemkowie – grupa etniczna , której ojczyzną był Beskid Niski, Beskid Sądecki i zachodni skrawek Bieszczadów. Dialekt Łemków różnił się akcentem, słownictwem i wymową. Charakteryzowało go słówko „łem” – tylko zapożyczone od Słowaków. Jego nadużywanie stało się przyczyną najpierw przezwiska, a potem nazwy „Łemko” zaakceptowanej przez etnografów i ludność.

16.  PUNKT CZYNNEJ OCHRONY PŁAZÓW

Płazy sa drapieżnikami i wiele z nich odgrywa pożyteczną rolę. Ofiarą płazów padają przeważnie larwy i owady doskonale związane na stałe ze strefą dna lasu. Związek płazów ogoniastych ze środowiskiem wodnym jest odmienny u różnych gatunków. Traszki bytują w wodzie okresowo, salamandry plamiste – bytują głównie na lądzie, w wodzie zaś rodzą larwy.

Ścieżka opracowana i wytyczona została przez Nadleśnictwo Rymanów.

Tekst: Marian Dąbrowski, Jolanta Kleban, Maciej Szpiech.

Zdjęcia: Maciej Szpiech.

Żółta ścieżka „Pielgrzymka do cudownej wody” z Rymanowa-Zdroju przez Klimkówkę do Iwonicza-Zdroju. Czas przejścia wynosi 2,5 h przy 7,5 km długości trasy. Początkowo ścieżka łączy się z „Kalwaryjską ścieżką” do Rymanowa, oznakowaną na niebiesko.

Ścieżka bierze początek w Rymanowie-Zdroju - uzdrowisku założonym w poł. XIX wieku przez rodzinę Potockich.  Warto tutaj zwiedzić piękny park zdrojowy, w którym na szczególną uwagę zasługują zabytkowe drewniane wille m.in. „Opatrzność”, „Teresa”, „Leliwa” i „Maria” oraz Pijalnia Wód Mineralnych.

Miejscem rozpoczęcia wędrówki jest główny przystanek PKS. Stąd idziemy na północ ulicą Zdrojową ok. 500m i skręcamy w lewo w ul. Ogrodową. Idziemy pod górę. Przechodząc przez mały mostek  wchodzimy w las. Kierujemy się w stronę  nieczynnego obecnie wyciągu narciarskiego. Wędrując leśną ścieżką przechodzimy przez kolejne dwa mostki.  Ze szlaku, pomiędzy  drzewami widoczna jest drewniana kapliczka.

Po 15 min. docieramy do zabudowań wyciągu. Podążamy wzdłuż stoku narciarskiego, ciągle wchodząc do góry. Na szczycie znajdują się ławeczki, na których można odpocząć, podziwiając widok na malowniczo położoną wieś Posada Górna.

Dalej kierujemy się polną drogą na północ. Dochodzimy do młodego modrzewiowego lasku. Tutaj również znajduje się miejsce, gdzie można odpocząć. Droga rozwidla się. My kierujemy się w lewo, idąc przez łąki w kierunku widocznego po lewej stronie lasu. Po drodze cały czas możemy podziwiać wspaniałe widoki roztaczające się na Pogórze Strzyżowskie, Pogórze Bukowskie i górę Zamczyska.

Dochodzimy do lasu i skręcamy w prawo, by po ok. 100 m znów skręcić w lewo i ścieżką zejść w dół w kierunku drewnianego kościółka, usytuowanego w dolinie Potoku Świętokrzyskiego.  Po drodze przechodzimy obok „cudownego źródełka”.

Drewniany kościółek pw. Znalezienia Krzyża Świętego pochodzi z XIX wieku. Wg legendy, został on wybudowany w miejscu wyorania Krzyża, który znajduje się wewnątrz świątyni. Jest to znane miejsce pielgrzymkowe.

Stąd kierujemy się drogą na północ, wzdłuż której ustawione są stacje drogi krzyżowej, aż dojdziemy do drogi asfaltowej w Klimkówce. (Zbaczając ok. 2 km w prawo, możemy dojść do zabytkowego drewnianego kościoła parafialnego pw. Świętego Michała Archanioła z poł. XIX wieku).

Dalej nasza trasa wiedzie w lewo drogą asfaltową. Po 20 min. dochodzimy do przysiółka Klimkówka – Kopalnia. Idąc cały czas główną drogą,  podchodzimy ostro pod górę,  by po chwili znaleźć się na Osiedlu Wschodnim w Iwoniczu-Zdroju. Do Alei Słonecznej w centrum uzdrowiska należy zejść w dół ścieżką biegnącą brzegiem lasu.

Możemy wybrać też inny wariant przejścia do Iwonicza-Zdroju. W Klimkówce przy dojściu do głównej drogi zboczyć w lewo, przejść przez mostek na potoku Flora i dalej polną drogą  wspinać się do góry. Następnie przejść przez las Piekliska i potem przez Osiedle Wschodnie zejść do Iwonicza-Zdroju.

Ścieżka „Czy zobaczymy Tatry?” z Rymanowa-Zdroju do Iwonicza-Zdroju przez Przymiarki jest jedną z najbardziej malowniczych tras spacerowych w Beskidzie Niskim. Ma 7,5 km. długości, a czas przejścia wynosi 2,5 h. Oznakowana jest na zielono.

Miejscem rozpoczęcia ścieżki jest górny przystanek PKS w Rymanowie-Zdroju, założonym w II poł. XIX wieku przez rodzinę Potockich. Warto tu obejrzeć piękny park zdrojowy, na terenie którego rozsiane są zabytkowe drewniane wille „Maria”, „Teresa”, „Opatrzność”  oraz Pijalnia Wód Mineralnych.

Kierując się drogą na południe, po lewej mijamy korty tenisowe i plac zabaw. Następnie skręcamy w prawo i przechodzimy przez most na rzece Tabor. Po ok. 150 m. znów skręcamy w prawo i bitą drogą kierujemy się w stronę lasu. Tutaj ścieżka pnie się stromo pod górę. Po ok. 10 min. wychodzimy z lasu i możemy podziwiać widoki na Zamczyska i Dział.

Idąc dalej prosto, po lewej mijamy źródełko „pod kapliczką”. Właściciele terenu ustawili tutaj ławeczki, stwarzając możliwość do odpoczynku.

Dalej szlak biegnie na zachód. Droga wiedzie wzdłuż lasu, łagodnie wznosząc się i opadając. Po lewej przechodzimy obok drewnianej ambony myśliwskiej oraz najwyższego szczytu pasma Przymiarek – Kopy. Wychodzimy na grzbiet. Stąd otwiera się wspaniały widok. Możemy podziwiać: po prawej Wzgórza Rymanowskie (Mogiła, Sucha Góra, Glorieta), a po lewej Beskid Niski (Cergowa, Dział, Gniazdo Jawornika i pasmo Bukowicy) i Bieszczady (Łopiennik, Chryszczata i pasmo połonin).

Podczas zjawiska inwersji z Przymiarek można zobaczyć oddalone w linii prostej o 120 km szczyty Tatr.

Poniżej rozciąga się widok na zabudowania wsi Bałucianka. Warto zboczyć ze szlaku ok. 1 km i obejrzeć tam zabytkową drewnianą cerkiew greckokatolicką pw. Zaśnięcia Matki Bożej z XVII wieku. Po zwiedzaniu należy wrócić na punkt widokowy.

Stąd wyruszamy w dalszą drogę, wędrując na zachód. Wchodzimy do lasu, by po ok. 10 min. znów  wyjść na otwarty teren. Teraz kierujemy się na północ, przechodząc przez nieistniejącą łemkowską wieś Wólka.

Ścieżka wchodzi w las. Stąd nasza trasa wiedzie w dół doliną Jeleniego Potoku do Iwonicza Zdroju. Z lasu wychodzimy na wprost amfiteatru i starej skoczni narciarskiej. Kierując się w prawo po kilkunastu minutach dochodzimy do centrum uzdrowiska.  

„Kalwaryjska ścieżka”  (znaki niebieskie) z Rymanowa-Zdroju  przez Kalwarię do Rymanowa początkowo biegnie równolegle ze ścieżką do Iwonicza-Zdroju, oznakowaną na żółto. Jej długość to 4 km, a czas przejścia wynosi 1,5 h.

Spacer zaczynamy w Rymanowie-Zdroju - uzdrowisku założonym w poł. XIX wieku przez rodzinę Potockich.  Warto tutaj pospacerować pięknym parkiem zdrojowym, w którym na uwagę zasługują zabytkowe drewniane wille m.in. „Opatrzność”, „Teresa”, „Leliwa” i „Maria” oraz Pijalnia Wód Mineralnych.

Miejscem rozpoczęcia wędrówki jest główny przystanek PKS. Stąd idziemy na północ ulicą Zdrojową ok. 500m i skręcamy w lewo w ul. Ogrodową. Idziemy pod górę. Przechodząc przez mały mostek  wchodzimy w las. Kierujemy się w stronę  nieczynnego obecnie wyciągu narciarskiego. Wędrując leśną ścieżką przechodzimy przez kolejne dwa mostki.  Ze szlaku, pomiędzy  drzewami widoczna jest drewniana kapliczka.

Po 15 min. docieramy do zabudowań wyciągu. Podążamy wzdłuż stoku narciarskiego, ciągle wchodząc do góry. Na szczycie znajdują się ławeczki, na których można odpocząć, podziwiając widok na malowniczo położoną wieś Posada Górna.

Stąd kierujemy się polną drogą na północ. Dochodzimy do młodego modrzewiowego lasku, gdzie droga rozwidla się. My skręcamy w prawo za niebieskimi znakami. Od tego momentu trasa wiedzie polną drogą tzw. „Lubatowską”, ponieważ dawniej mieszkańcy Lubatowej wędrowali tędy na targi do Rymanowa.

Po drodze cały czas mamy okazję podziwiać wspaniałe panoramy Pogórza Strzyżowskiego, Pogórza Bukowskiego i Wzgórz Rymanowskich. Patrząc przed siebie widzimy cel naszej wycieczki. Niewysokie  zalesione wzgórze to góra Kalwaria, z którą wiąże się legenda powstania rymanowskiej drogi krzyżowej. Przy trasie możemy też natknąć się na pasące się w tej okolicy stado koni, co stanowi dodatkową atrakcję.

Wkrótce dochodzimy do wzgórza Kalwaria, u którego stóp znajduje się sztucznie utworzona Grota Matki Bożej. Na wzniesienie wspinamy się, podążając wzdłuż stacji drogi krzyżowej. Szczyt wieńczy Kaplica Grobu Pańskiego odbudowana w latach 80-tych ubiegłego wieku. Stąd też otwierają się widoki na miasteczko i okolicę.

Schodząc do centrum Rymanowa, po prawej stronie mijamy cmentarz żydowski założony w II poł. XVI wieku, nieco dalej, po lewej, cmentarz katolicki z kwaterą rodziny hr. Potockich – ostatnich właścicieli Rymanowa i założycieli Rymanowa Zdroju. Nad miastem góruje kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca z XVIII wieku. W mieście warto także zwrócić uwagę na synagogę z XVIII wieku oraz dworek Potockich z XIX wieku.

Ścieżka „Do przełomu Wisłoka” w Rudawce Rymanowskiej ma długość 8 km, a czas przejścia wynosi ok. 3 h. Oznaczona jest niebieskim symbolem „RR” i prawie przez 1/3 trasy biegnie równolegle z czerwonym głównym szlakiem beskidzkim.

Spacer zaczynamy na górnym przystanku autobusowym w  Rymanowie-Zdroju – uzdrowisku posiadającym ponad 135 - letnią historię. Kierując się w stronę Wołtuszowej, po prawej mijamy budynki „Polonię” i „Marię”, a 300 m dalej, po lewej leśniczówkę. Przechodzimy przez szlaban i dalej idziemy leśną drogą. Po 150 m skręcamy w prawo. Droga wiedzie pod górę. Po 10 min. dochodzimy do cerkwiska i galerii charakterystycznych drewnianych rzeźb w Wołtuszowej. Tereny tej wysiedlonej po II wojnie wsi, zostały przyłączone do uzdrowiska i dziś stanowią miejsce spacerów dla mieszkańców i kuracjuszy.

Wychodzimy na skraj lasu i dalej podążając na płd. – wsch. wchodzimy na tereny po dawnych zabudowaniach wiejskich. Obecnie zachowały się tu jedynie pozostałości po podmurówkach domów czy piwnic, stare studnie, zdziczałe drzewa i krzewy owocowe. Droga schodzi w zalesioną dolinę przepływającego tędy potoku. Wychodząc z jaru, idziemy brzegiem lasu ostro pod górę. Dalej trasa skręca w prawo i wiedzie zboczem góry Dział, wśród górskich łąk. Roztaczają się stąd piękne widoki na Wzgórza Rymanowskie.

My idziemy na wschód polną ścieżką, cały czas podziwiając wspaniałą panoramę okolicy.  Po dłuższej chwili wchodzimy do lasu. Po ok. 1 km nasza ścieżka skręca w lewo, oddzielając się od  czerwonego szlaku. Od tego momentu trasa cały czas, aż do drogi asfaltowej w Rudawce Rymanowskiej łagodne wiedzie w dół. Cały czas idziemy lasem. Mijamy szlaban na drodze leśnej w Rudawce Rymanowskiej. Dalej kierując się drogą asfaltową w lewo, mijamy po lewej Ośrodek Wczasów Zdrowotnych, by po ok. 100 m skręcić w prawo i zejść do jaru Wisłoka. Tutaj ukazuje się nam wspaniała odkrywka łupków menilitowych, wysoka na ok. 40 m, zwana „ścianą Olzy”. Na drugim brzegu Wisłoka znajduje się tablica poświęcona papieżowi - Janowi Pawłowi II, który jeszcze jako ksiądz i biskup odwiedzał te piękne strony. Można tu również zobaczyć mały wodospad, który natchnął naszego wielkiego rodaka do napisania znanego wiersza pt. „Źródło”.

Rudawka Rymanowskato mała wioska, z której mieszkańcy zostali wysiedleni po II wojnie. Nie zachowały się po nich żadne pamiątki. Występują tu źródła wód mineralnych oraz cieplica o temp. 48⁰C.

Ścieżka wytyczona i oznakowana została w ramach porozumienia partnerskiego pomiędzy Gminą Rymanów, Nadleśnictwem Rymanów S.A. oraz Ośrodkiem Wczasów Zdrowotnych w Rudawce Rymanowskiej.

Wytyczone są na stokach Ośrodka Sportów i Rekreacji Kiczera w Puławach.

To specjalnie przygotowane trasy do uprawiania downhill-u. Wyposażone są w liczne bandy, skocznie, dropy i nawroty. Na trasach nie brakuje śliskich korzeni i technicznych uskoków.
Obecnie dostępne są 2 trasy zjazdowe:
-tzw. „pucharowa”
- łatwa

Więcej informacji na stronie fc: http://www.facebook.com/BikeParkKiczera

Znajdziecie tam Państwo aktualne informacje o warunkach na trasach oraz ciekawostki przygotowane przez organizatora.

"Rowerowy Szlak Etnograficzny"- niebieski

Początek szlaku- parking obok przystanku PKS w Rymanowie

Przebieg szlaku Rymanów - Rymanów-Zdrój- Deszno - Królik Polski - Wisłoczek - Rudawka - Pastwiska - Sieniawa - Bartoszów - Rymanów

 Długość szlaku 31 km

Opis trasy:  Wycieczkę zaczynamy na Rynku w Rymanowie. Proponujemy zwiedzić  synagogę, która  leży poza wyznaczonym szlakiem rowerowym, potem należy wrócić na rynek i jechać w kierunku kościoła, gdzie skręcamy w prawo. Jedziemy ulicą Wola, Kalwaria koło cmentarza. Tam skręcamy na polną drogę w lewo na kirkut  (cmentarz żydowski).

Za kirkutem droga prowadzi za znakami w dół do ul. Grunwaldzkiej. Stąd kierujemy się na południe, do Rymanowa-Zdroju. Trasa rowerowego szlaku niebieskiego w Rymanowie-Zdroju pokrywa się ze szlakiem rowerowym czerwonym. Jedziemy ciągle główną drogą, mijając cmentarz i cerkwisko w Desznie, a potem Rozlewnię Wód Mineralnych. Nasza trasa skręca w drogę za pierwszym mostem na Taborze w lewo. Zaczyna się długi podjazd na przełęcz pod Jawornikiem. Jawornik, najwyższy szczyt w okolicy, o wys. 762 m n.p.m. porośnięty lasem, znajduje się po prawej stronie trasy, szczyt po lewej to Dział nad Wołtuszową. Za nami roztacza się piękny widok na Królik Polski, Bałuciankę, na szczyt Przymiarek (na północnym zachodzie) i Piotrusia (na południowym zachodzie). Trasa biegnie brzegiem lasu, aż do szlabanu gdzie droga rozgałęzia się. (Jadąc drogą za szlabanem, można dojechać do leśnej kapliczki wotywnej, którą wg legendy postawił tu cudownie uratowany przed wilkami mieszkaniec Wisłocka). My kierujemy się polną drogą wiodącą wśród młodych drzew do łąki na przełęczy, skąd roztaczają się piękne widoki. Osiągając przełęcz zjeżdżamy do wsi Wisłoczek.  Widoczne zabudowania spółdzielni rolniczej. Wieś Wisłoczek zamieszkana jest przez Polaków z Zaolzia, którzy dbają o pozostałości po Łemkach. Cmentarz połemkowski, aktualnie użytkowany jest przez obecnych mieszkańców, znajduje się po prawej stronie drogi. Cmentarz był zdewastowany po wojnie, współcześnie odnowiony  przy dużej pomocy i zaangażowaniu obecnych mieszkańców. "Po raz pierwszy spotkaliśmy się z tak niezwykłą życzliwością i przychylnością dla naszych działań ze strony tutejszych mieszkańców" - wspomina Stanisław Kryciński w III Tomie Rocznika Rymanowa Zdroju. Cmentarz jest ogrodzony, zadbany, nagrobki są kamienne lub z piaskowca, zakończone żeliwnymi lub kutymi krzyżami. Na cmentarzu zachowały się ruiny murowanej z kamienia dzwonnicy cerkiewnej. Na południe za cmentarzem na brzegu lasu znajduje się cmentarz choleryczny. Zachował się żeliwny krzyż z datą 1889. Trasa biegnie główną drogą przez środek wsi, po prawej Dom Modlitwy Ewangelicznej Wspólnoty Zielonoświątkowców.

Warunki naturalne stwarzają możliwości dobrego wypoczynku w Wisłoczku, wiec mieszkańcy przygotowują się do rozszerzenia swojej działalności rolniczej o ofertę agroturystyczną.

Jedziemy wzdłuż potoku Wisłoczek, którego koryto tworzy urocze kaskady wodne, po lewej pole namiotowe - baza studencka, czynna w miesiącach letnich. Tu główny czerwony szlak turystyczny schodzi z Działu i będzie towarzyszyć nam do krzyżówki w Tarnawce.

Po drodze mijamy pozostałości po cmentarzu łemkowskim w nieistniejącej Tarnawce. W 1997 roku zrekonstruowano tu 7 nagrobków. Na sąsiednim cerkwisku zachował się piaskowcowy cokół i podstawa drugiego nagrobka.

Nasza trasa dochodzi do krzyżówki (można skręcić w prawo w poszukiwaniu śladów Łemków w nieistniejącej wsi Zawoje czy Wernejówka. W Puławach Górnych, dawny cmentarz łemkowski służy obecnym mieszkańcom. Puławy są wsią agroturystyczną. Funkcjonuje tam Kolej Linowa Kiczera (zimą dla narciarzy, latem dla rowerzystów).

Od krzyżówki w Tarnawce trasa wiedzie w lewo do Rudawki Rymanowskiej. Wieś położona w dolinie Wisłoka słynie w okolicy z dobrych miejsc do  kąpieli. Te warunki stwarzają możliwości rozwoju wsi jako letniska, istnieje tu ośrodek wypoczynkowy i pole namiotowe. Trasa biegnie obok ośrodka, mija stare zabudowania PGR, oraz budynki pracowników rolnych. Jeżeli skręcimy w ścieżkę w prawo za niewielkim zagajnikiem, dojedziemy do jaru Wisłoka z największą w polskich Karpatach ścianą łupków menilitowych „Olzy” o wys. 40 m. Jest tam też dobre miejsce do kąpieli.

Stąd należy wrócić na szlak rowerowy biegnący główną drogą do Pastwisk. Jadąc przez wieś mijamy pole biwakowe, przy sklepie spożywczym grób żołnierza słowackiego z II wojny światowej. Ostatnimi zabudowaniami wsi są budynki PGR, za nimi pastwiska, od których wieś wzięła nazwę.  

Na krzyżówce nasza trasa skręca w prawo, jedziemy w stronę zapory w Sieniawie. Przejeżdżamy przez most nad Czernisławką, dopływem Wisłoka. Dojeżdżamy do zabudowań Mymonia, gdzie nasz szlak łączy się z rowerowym szlakiem zielonym.